नवरात दसैं

नवरात्रको पहिलो दिन घटस्थापना गर्ने, नौ दिनसम्म शक्तिस्वरूपा भगवतीको पूजा गर्ने, देवी माहात्म्य पाठ गर्ने शक्तिपीठ दर्शन गर्ने र दशमीका दिन मान्यजनको हातबाट टीका, जमरा र प्रसाद लगाउने रूपमा दशैं मनाउने गरिन्छ । यसैगरी भारत, भुटान र बर्मालगायतका स्थानमा रहेका नेपाली मूलकाले पनि दशैं मनाउँछन् । छिमेकी मुलुक भारतमा पनि दशहराको रूपमा यो चाड मनाइन्छ । उनीहरू शक्तिपीठको दर्शन, सप्तशती चण्डी पाठ गर्ने र चोकचोकमा स्थापना गरिएकी देवीको पूजाआजा गर्ने, विभिन्न स्थानमा देवीले महिषासुर बध गरेको र रामले रावण बध गरेको प्रतीकस्वरूप नाटकलगायतका क्रियाकलाप गर्दछन् । नेपालीको जस्तो जमरा लगाउने चलन नभए पनि घटस्थापना गरी दशमीका दिन नदी सरोवरमा सेलाउने परम्परा छ । नेपालमा भने नवरात्रभरिको महìव आफ्नै भए पनि घटस्थापना, फूलपाती, महाष्टमी, महानवमी र विजया दशमी चार दिनको महìव अझ बढी हुन्छ । केरा, दारिम, धान, हरिद्रा, मानक, कचु, बेल, अशोक र जयन्तीलाई फूलपाती वा नवपत्रिका भनिन्छ । यही फूलपातीका प्रत्येक पत्रमा एक–एक देवीको पूजा गर्ने चलन छ । काठमाडाँैंको हनुमानढोकास्थित
दशैंघरमा गोरखा दरबारदेखि ल्याइएको फूलपाती भिœयाउने चलन छ । नवरात्रभरि नै शक्तिपीठहरू भक्तजनको गन्तव्य बन्ने गर्दछन् । यस दिन विशेषगरी रातमा प्रत्येक दशैंघर तथा शक्तिपीठहरूमा कालरात्रि गर्ने चलन छ । तान्त्रिक विधिअनुसार कालरात्रि गर्ने विधि शास्त्रमा बताइएको छ । कालरात्रिका क्रममा कतिपय ठाउँमा बोका बलि दिइन्छ ।